Davranış ile Kişi Ayrıdır

Davranış ile Kişi Ayrıdır

NLP Bakış Açısıyla Birey ve Davranış AyrımıYazar: Münür Şenay

Giriş

Nöro-Dilbilimsel Programlama (NLP), insan davranışlarını anlamak, dönüştürmek ve daha etkili bir yaşam biçimi inşa etmek için geliştirilen çok boyutlu bir yaklaşımdır. NLP’nin temel ilkelerinden biri olan “Davranış ile kişi ayrıdır” ilkesi, hem psikolojik sağlığın korunması hem de etkili iletişim açısından kritik öneme sahiptir. Bu ilke, bireyin öz benliği ile sergilediği davranışların ayrıştırılmasını savunur. Kişilerin hataları ya da olumsuz davranışları, onların kimliğiyle özdeşleştirilmemelidir.

1. İlkenin Tanımı ve Felsefi Arka Planı

Bu ilke, temelinde insana duyulan saygıyı, değişime olan inancı ve öğrenme süreçlerinin doğasını barındırır. “Kötü bir şey yaptı” demek ile “O kötü bir insandır” demek arasında temel bir fark vardır. Birincisi durumsal bir davranışı tanımlar; ikincisi ise bireyin özünü etiketler. NLP’ye göre:

• Her birey, potansiyel olarak değerli, yetenekli ve değişime açık bir varlıktır.

• Her davranış öğrenilmiş olabilir ve öğrenilen şey, değiştirilebilir.

Bu anlayış, bireylere karşı daha şefkatli, empatik ve objektif bir yaklaşım geliştirmemizi sağlar.

2. Neden Önemlidir?

Bu ilkenin benimsenmesi, aşağıdaki alanlarda önemli dönüşümler sağlar:

a. Kişisel Gelişim ve Özgüven

Kişinin yaptığı bir hatayı kişiliğine mal etmesi, suçluluk, yetersizlik ve özgüvensizlik gibi duygular yaratabilir. Bu ise değişimi engeller. Oysa kişi, davranışını gözlemleyip değiştirebileceğini anlarsa, kişisel gelişimi hızlanır.

b. Eğitim ve Rehberlik

Özellikle çocuklarla ve gençlerle yapılan çalışmalarda bu ilkenin uygulanması büyük fark yaratır. “Sen tembelsin” yerine “Bu hafta yeterince çalışmadın” demek, çocuğun öğrenmeye ve gelişime açık olmasını sağlar.

c. İkili İlişkiler

İlişkilerde yargılayıcı olmak iletişimi keser. “Sen her zaman bencilsin” gibi tanımlamalar yerine “Bu davranışın beni yalnız hissettirdi” ifadesi, ilişkiyi yapıcı yönde etkiler.

d. Psikolojik Sağlık

Sürekli olarak davranış ile kişiliğin özdeşleştirilmesi, bireyin öz değer algısını zedeler ve depresyon, anksiyete gibi psikolojik sorunların temelini oluşturabilir.

3. NLP Teknikleriyle Uygulama

a. Yeniden Çerçeveleme (Reframing)

Kişinin davranışını farklı bir açıdan değerlendirmek, hem empatiyi hem de değişim olasılığını artırır. Örneğin, “Sürekli öfkeleniyor” yerine “Stres altında farklı yolları bilmiyor olabilir” gibi.

b. Meta Model Sorgulama

“Kötü bir insanım” gibi genelleştirilmiş olumsuz inançlar, NLP’nin meta modeli ile sorgulanır:

• “Ne zaman kötü bir insan oldun?”

• “Kim dedi bunu?”

• “Her zaman mı böyle hissediyorsun?”

c. Kimlik ve Davranış Ayrıştırması Egzersizi

Kişiye şu soru yöneltilir:

• “Bu davranışı yapan kimdi?”

• “Bu davranış seni tamamen tanımlar mı?”Bu sorgulama süreci, bireyin kendisiyle ilgili daha sağlıklı bir iç diyaloğa ulaşmasını sağlar.

4. Toplumsal Dönüşüm Açısından Değeri

Eğitim sistemlerinde, hukukta, medya dilinde ve iş hayatında bu ilkenin benimsenmesi, daha yapıcı ve çözüm odaklı bir toplum oluşmasına katkı sağlar. Ceza yerine rehabilitasyonu savunan yaklaşımlar, bu ilkeden beslenmektedir.

Örneğin:

• Suçlu → Suç işlemiş kişi

• Bağımlı → Bağımlılık davranışı gösteren kişi

• Hatalı çalışan → Davranışında gelişmeye açık çalışan

Bu tür dil değişimleri bile bireyde olumlu dönüşüm potansiyelini harekete geçirir.

5. Eleştiriler ve Yanlış Anlaşılmalar

Bu ilke bazen, davranışın sorumluluğunu yok saymak anlamında yanlış yorumlanabilir. Ancak NLP açısından bu ayrım sorumluluğu ortadan kaldırmak için değil, değişimi mümkün kılmak için yapılır. Davranışın sorumluluğu kişide kalmaya devam eder; fakat bu davranış, kişinin bütünü değildir.

Sonuç

NLP’nin “Davranış ile kişi ayrıdır” ilkesi, bireylerin hem kendileriyle hem de çevreleriyle daha sağlıklı, empatik ve dönüştürücü ilişkiler kurmalarına olanak tanır. Her insanın davranışlarını değiştirme gücüne sahip olduğu inancıyla, bu ilke, bireysel ve toplumsal düzeyde pozitif değişimi teşvik eder.

Uygulama Sorusu:→ Günlük hayatınızda birinin davranışına sinirlendiğinizde, “Bu davranış beni neden rahatsız etti?” ve “Bu davranış o kişiyi tamamen tanımlar mı?” sorularını kendinize sorun. Böylece yargıdan anlayışa geçişin kapısını aralayabilirsiniz.

İstersen bu makaleyi bir e-kitap bölümü, blog