İzaleyi Şuyu (Ortaklığın Giderilmesi) Davaları: Hukuki Süreç, Amaç ve Uygulamalar

İzaleyi Şuyu (Ortaklığın Giderilmesi) Davaları: Hukuki Süreç, Amaç ve Uygulamalar

Yazar: Münür Şenay

Giriş

Taşınır ya da taşınmaz mallarda birden fazla kişinin ortak mülkiyet hakkına sahip olması, hukuken "müşterek mülkiyet" veya "elbirliği mülkiyeti" kavramlarıyla ifade edilir. Zamanla ortaklar arasında anlaşmazlıklar çıkabilir veya ortaklardan biri ya da birkaçı ortaklığın devamını istemeyebilir. Bu durumda devreye “İzaleyi Şuyu”, yani ortaklığın giderilmesi davası girer. Bu dava, 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu’nun 698 ve devamı maddelerine dayanmaktadır.

Bu makalede izaleyi şuyu davalarının ne olduğu, nasıl açıldığı, hangi aşamalardan geçtiği, sonuçları ve uygulamada dikkat edilmesi gereken hususlar detaylı şekilde ele alınacaktır.

1. İzaleyi Şuyu Nedir?

İzaleyi şuyu, kelime anlamı olarak “ortaklığın sona erdirilmesi” anlamına gelir. Hukuken, birden fazla kişi tarafından paylı (müşterek) veya elbirliği (iştirak) mülkiyetiyle sahip olunan bir malın, ortaklık sona erdirilerek bireysel mülkiyete dönüştürülmesini sağlar.

Bu dava, özellikle kardeşler arasında kalan miras mallarının paylaşımı, yatırım amaçlı ortak alınan gayrimenkullerin satışı ya da evlilik sonrası edinilen mallar üzerinde sıkça görülür.

2. İki Tür Ortaklık ve Uygulama Farkı

a. Paylı Mülkiyet (Müşterek Mülkiyet)

• Her ortağın belirli bir payı vardır.

• Paylar devredilebilir, rehin edilebilir, haczedilebilir.

• Her ortak izaleyi şuyu davası açma hakkına sahiptir.

b. Elbirliği Mülkiyeti (İştirak Halinde Mülkiyet)

• Paylar belirlenmemiştir.

• Mirasçılar arasında veya şirket ortaklıklarında görülür.

• Ortaklığın giderilmesi için tüm ortakların birlikte hareket etmesi gerekir.

• Öncelikle elbirliği mülkiyetinin paylı mülkiyete çevrilmesi gerekir.

3. Davanın Açılması

a. Yetkili Mahkeme:

• Taşınmaz mallar için, malın bulunduğu yer Sulh Hukuk Mahkemesi yetkilidir.

• Taşınır mallarda, davalının yerleşim yeri mahkemesi yetkilidir.

b. Dava Dilekçesi

• Ortakların bilgisi, malın tapu kaydı (taşınmazsa), ortaklık oranları,

• Ortaklık nedeninin sona erdirilmek istendiği açıklanmalıdır.

4. Ortaklığın Nasıl Giderileceği?

a. Fiilî Taksim (Aynen Taksim)

• Malın fiziksel olarak bölünmesi mümkündür.

• Özellikle arsa, tarla gibi taşınmazlarda uygulanır.

• Mahkeme bilirkişi raporuyla eşdeğer bölünme yapılabilir.

b. Satış Yoluyla Paylaşım (Paraya Çevrilme)

• Mal bölünemeyecek durumdaysa, mahkeme satış kararı verir.

• Satış genellikle açık artırma ile yapılır (İcra İflas Kanunu 114 vd. madde hükümlerine göre).

• Elde edilen gelir, ortaklara hisseleri oranında paylaştırılır.

5. Uygulamada Karşılaşılan Sorunlar

• Ortaklardan birinin malı kullanıyor olması

• Malın bölünebilirliği konusunda bilirkişi anlaşmazlıkları

• Mahkeme masraflarının yüksekliği ve satış süresinin uzunluğu

• Diğer ortakların rıza göstermemesi, satışa katılmaması

• Satışta rayiç bedelin altında teklifler verilmesi

6. Dava Süreci Örneği

1. A, B ve C adlı kardeşler bir evin mirasçısıdır.

2. A, diğer iki kardeşle anlaşamayınca Sulh Hukuk Mahkemesi’ne izaleyi şuyu davası açar.

3. Mahkeme, evin bölünemez olduğuna karar verir.

4. Evin satışı kararlaştırılır, İcra Müdürlüğü aracılığıyla satış yapılır.

5. Satıştan elde edilen para, A, B ve C arasında hisseleri oranında bölüştürülür.

7. Sonuç ve Değerlendirme

İzaleyi şuyu davaları, ortak mülkiyeti sona erdirerek taraflara özgür tasarruf hakkı sağlamayı hedefler. Ancak dava süreci, mahkeme masrafları, satış süresi ve taraflar arası çekişmeler açısından zaman alıcı ve yorucu olabilir. Bu nedenle, dava açmadan önce arabuluculuk veya sulh yolu ile anlaşma zemini aranması tavsiye edilir.

8. Sıkça Sorulan Sorular (SSS)

❓ Kimler izaleyi şuyu davası açabilir?

Her bir ortak (paydaş) dava açabilir.

❓ Davayı açmak için diğer ortakların izni gerekir mi?

Hayır. Paylı mülkiyette gerekmez. Ancak elbirliği mülkiyetinde önce paylıya çevrilmesi gerekir.

❓ Dava masrafları kim tarafından ödenir?

Başvuran tarafından ödenir ama mahkeme sonunda ortaklardan tahsil edilebilir.

❓ Ev satılmadan önce içinde oturan ortak çıkarılır mı?

Mahkeme sürecinde tahliye talebi ayrı dava konusu yapılabilir.

Kaynakça

• Türk Medeni Kanunu (TMK) – 4721 sayılı yasa

• İcra ve İflas Kanunu – 2004 sayılı yasa

• Yargıtay İçtihatları (4. ve 14. Hukuk Daireleri)

• Uygulamada Ortaklığın Giderilmesi Davaları, Prof. Dr. E. Aydın